Odpowiedzialność wykonawcy za podwykonawcę. W dynamicznym środowisku działań zleconych, wykorzystywanie podwykonawców staje się nieodłączną częścią procesu realizacji różnorodnych projektów. Istnieje wiele czynników, które skłaniają przedsiębiorstwa do korzystania z usług podwykonawców, takich jak ograniczenia kadrowe czy brak specjalistycznej wiedzy i narzędzi niezbędnych do przeprowadzenia określonych działań. Jednakże, wraz z tym wzrasta również kwestia odpowiedzialności wykonawcy głównego za działania podwykonawców. W niniejszym artykule przyjrzymy się bliżej temu aspektowi, analizując zakres i skutki tej odpowiedzialności w kontekście niemieckiego prawa dotyczącego zleceń i usług.
Odpowiedzialność wykonawcy za podwykonawcę: umowa z podwykonawcą
Umowa z podwykonawcą to umowa między przedsiębiorcą, który pierwotnie otrzymał zlecenie od klienta (zwany również przedsiębiorcą głównym), a kolejnym przedsiębiorcą (podwykonawcą), która reguluje wykonanie części lub całości głównego zlecenia przez podwykonawcę. W zależności od zakresu prac może to być umowa budowlana (budowa obiektów, prace przy budowlach) lub umowa o dzieło (naprawy, produkcja mebli). Zatrudnienie podwykonawcy odbywa się zatem prawnie w ramach umowy budowlanej lub umowy o dzieło. Podwykonawca świadczy swoje usługi w formie tzw. “Gewerk” (konkretny zakres prac), który jest mu powierzany do samodzielnego wykonania. Wykonawca główny może nadzorować prace, ale nie może ingerować bezpośrednio w ich wykonanie (np. przez bezpośrednie instrukcje dla pracowników podwykonawcy lub przez dostarczenie własnego personelu do pomocy).
Ryzyko przy umowie z podwykonawcą Zatrudnienie podwykonawcy może zostać uznane za wypożyczenie pracowników na podstawie odrębnych przepisów, które jest niedozwolone bez zezwolenia na świadczenie usług agencji pracy tymczasowej(niem. Erlaubnis zur Arbeitnehmerüberlassung ). W przypadku pośrednictwa pracy bez powyższego zezwolenia uznaje się, że między zleceniodawcą a pracownikiem doszło do nawiązania stosunku pracy (fikcja). Pośrednictwo bez zezwolenia stanowi wykroczenie (§ 16 ust. 1 nr 1 AÜG) i grozi grzywną do 30 000,00 €. Może również zostać skonfiskowana ekonomiczna korzyść uzyskana z niedozwolonego postępowania
Odpowiedzialność wykonawcy za podwykonawcę- prawo rzemieślnicze
Ponieważ podwykonawca jest zobowiązany do świadczenia samodzielnych usług budowlanych lub rzemieślniczych, musi spełnić wymagania prawne związane z określonymi pracami. Niektóre zawody wymagają wpisu do księgi rzemieślniczej. Są to m.in. murarze i betoniarze, instalatorzy pieców i ogrzewania powietrznego, monterzy rusztowań, elektrycy. Inne zawody wymagają jedynie rejestracji działalności rzemieślniczej.
Wykonanie prac przez podwykonawcę bez odpowiedniego wpisu bądź rejestracji stanowi wykroczenie dla podwykonawcy zgodnie z § 8 ust. 1 nr 1 lit. d) i e) SchwarzArbG (Ustawa o zwalczaniu pracy nierejestrowanej i nielegalnego zatrudnienia)
Zgodnie z § 8 ust. 1 nr 2 SchwarzArbG za brak wpisu podwykonawcy odpowiadać będzie także Wykonawca, w przypadku gdy zleca prace w znacznym zakresie, wiedząc o braku wpisu do księgi rzemieślniczej lub braku rejestracji działalności gospodarczej, lub lekceważy to z umyślnym niedoinformowaniem. W taki przypadku kara grzywny może wynieść do 50 000,00 €. Ponadto zgodnie z § 117 ust. 1 nr 1 Ustawy Rzemieślniczej (HwO), nieuprawnione wykonywanie rzemiosła związane z obowiązkiem wpisu stanowi wykroczenie. Kara grzywny może wynieść do 10 000,00 €.
Odpowiedzialność głównego wykonawcy- wypłata wynagrodzenia – odpowiedzialność łańcuchowa
Wynagrodzenia minimalne: Podwykonawcy muszą wypłacić swoim pracownikom obowiązujące minimalne wynagrodzenie zgodnie z ustawą o minimalnym wynagrodzeniu lub ustawą o delegowaniu pracowników. Jako dolna granica wynagrodzenia, od 01.10.2022 r. wynagrodzenie minimalne wynosiło 12,00 € brutto za godzinę pracy. Obecnie od 01.01.2024 r. minimalne wynagrodzenie wzrosło do 12,41 € brutto za godzinę pracy. Dla niektórych branż (np. budownictwo) obowiązują wyższe minimalne wynagrodzenia zgodne z układami zbiorowymi pracy. Aktualne minimalne wynagrodzenia można znaleźć na stronie internetowej Urzędu Celno-Skarbowego.
Jeśli podwykonawca nie płaci minimalnego wynagrodzenia, główny wykonawca odpowiada jak poręczyciel, czyli odpowiada na równi z podwykonawcą (dłużnikiem)niezależnie czy zawinił, czy nie, i musi bezpośrednio reagować na wezwania do zapłaty bez konieczności wysyłania przypomnienia do podwykonawcy (dłużnika , zgodnie z § 13 ustawy o minimalnym wynagrodzeniu (MiLoG) w związku z § 14 ustawy o delegowaniu pracowników (AEntG) lub § 1a AEntG. Roszczenie przysługuje pracownikom podwykonawcy. Odpowiedzialność ogranicza się do wynagrodzenia netto, które pracownikowi przysługuje po odjęciu podatków oraz składek na ubezpieczenie społeczne.
Zakres odpowiedzialności obejmuje tzw. odpowiedzialność łańcuchową (również dla wszystkich kolejnych pod-podwykonawców). Dlatego zalecamy, aby w umowie budowlanej lub umowie o dzieło zawrzeć zapis, zgodnie z którym podwykonawca nie może przekazywać zleconej pracy innym pod-podwykonawcom bez zgody głównego wykonawcy.
Składki na ubezpieczenie społeczne i składki na stowarzyszenia zawodowe- brak odpowiedzialności łańcuchowej
Główny wykonawca ponosi odpowiedzialność jako poręczyciel zgodnie z § 28e (3a) niemieckiego kodeksu ubezpieczeń społecznych IV (SGB IV), w zależności od winy, za niezapłacone składki na ubezpieczenie społeczne podwykonawcy, jeżeli podwykonawca nie jest dostępny i nie ma z nim kontaktu. Odpowiedzialność ma zastosowanie tylko od szacunkowej łącznej wartości wszystkich prac budowlanych zleconych dla budynku w wysokości 275.000,00 €. Ponadto odpowiedzialność dotyczy wyłącznie bezpośredniego podwykonawcy. Nie ma odpowiedzialności łańcuchowej za innych podwykonawców wykorzystywanych w tym kontekście. Główni wykonawcy mogą umownie zobligować podwykonawcę do przedłożenie zaświadczeń o niezaleganiu z opłatami za składki pracowników (niem. Unbedenklichkeitsbescheinigung). Dzięki takiemu zaświadczeniu o rozliczeniu kasa chorych oświadcza, że firma jest wymieniona jako pracodawca i wywiązała się z obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie społeczne.
To samo dotyczy składek na rzecz stowarzyszenia ubezpieczeń od odpowiedzialności pracodawców zgodnie z § 150 ust. 3 SGB VII. BG BAU . Odpowiedzialność ta dotyczy wyłącznie firm z branży budowlanej, które zlecają podwykonawcy prace budowlane. Wina głównego wykonawcy może zostać wykluczona, jeśli może on udowodnić fachowość, rzetelność i wydajność podwykonawcy za pomocą wstępnej kwalifikacji § 28e ust. 3b SGB IV (niem. Präqualifikation) lub może przedstawić kwalifikowane świadectwo dopuszczenia BG BAU § 28e ust. 3f SGB IV (niem. qualifizierte Unbedenklichkeitsbescheinigung der BG BAU) Zaświadczenie o zgodności zawiera informacje o ocenianych częściach przedsiębiorstwa, wysokości wynagrodzeń oraz pełnej płatności składek i zaliczek. Autentyczność zaświadczeń o niezaleganiu można sprawdzić na stronie internetowej BG Bau: https://www.bgbau.de/themen/mitgliedschaft-und-beitrag/unbedenklichkeitsbescheinigung
Przez cały okres obowiązywania umowy główni wykonawcy muszą przedstawić kompletny dowód na to, że ich podwykonawcy terminowo wywiązują się ze wszystkich obowiązków w zakresie zgłaszania i opłacania składek na ubezpieczenie wypadkowe i społeczne. Jeśli główni wykonawcy nie wywiążą się z tego obowiązku, będą odpowiedzialni za zaległe składki swoich podwykonawców.
Kasa urlopowa SOKA BAU (dotyczy branży budowlanej)- odpowiedzialność łańcuchowa
Składki do tych kas urlopowych stanowią opłatę od wszystkich pracodawców w celu zabezpieczenia roszczeń urlopowych pracownika wynikających z niemieckiego prawa pracy. Nie są to składki na ubezpieczenie społeczne. Jeśli podwykonawca (lub przez niego zatrudniony podwykonawca) nie spełnia obowiązku płacenia składek do SOKA BAU, może powstać odpowiedzialność głównego wykonawcy niezależnie od winy, podobnie jak w przypadku poręczenia bezwarunkowego (§ 14 AEntG).
Zwolnienie od odpowiedzialności w zakresie SOKA-BAU jest możliwe poprzez prekwalifikację podwykonawcy lub zaświadczenie o zwolnieniu z odpowiedzialności (niem. Enthaftungsbescheinigung) (tylko jeśli podwykonawca płacił składki do SOKA-BAU przez co najmniej dwanaście miesięcy), które można uzyskać za pośrednictwem strony internetowej SOKA-BAU. Jeżeli tak nie jest, zaleca się uzyskanie przynajmniej w celu minimalizacji ryzyka potwierdzenia prawidłowego uczestnictwa podwykonawcy w procedurach kasy urlopowej branży budowlanej za pomocą zaświadczenia SOKA-BAU lub uczestnictwa w systemie wczesnego ostrzegania poręczycieli (niem. Bürgenfrühwarnsystem). W przypadku ostatniego konieczne będzie pełnomocnictwo od podwykonawcy do wglądu w jego akta w kasie urlopowej. System wczesnego ostrzegania poręczycieli dostarcza miesięczne informacje na temat bieżących wpłat składek podwykonawcy. Jednakże, te środki nie umożliwiają zwolnienia od odpowiedzialności. Tutaj również działa odpowiedzialność łańcuchowa. Zalecamy zawarcie w umowie budowlanej lub umowie o dzieło postanowienia, że podwykonawca nie może przekazywać powierzonej usługi innym podwykonawcom bez zgody głównego wykonawcy.
Odpowiedzialność głównego wykonawcy- aspekt podatkowy
Podatek budowlany (niem. Bauabzugsteuer
Przy świadczeniu usług budowlanych główny wykonawca musi uwzględniać podatek budowlany zgodnie z przepisami §§ 48 ff. Ustawy o podatku dochodowym (EStG). Główny wykonawca musi potrącać 15 % i przekazywać go do urzędu skarbowego, dopóki podwykonawca nie przedstawi ważnego zaświadczenia o zwolnieniu (§ 48b EStG) od swojego urzędu skarbowego. Brak zaświadczenia o zwolnieniu dotyczy zleceń bagatelnych. Tak jest wtedy, gdy przewidywana suma faktur podwykonawcy w ciągu roku kalendarzowego nie przekracza 5 000,00 €.
Więcej informacji na temat podatku budowlanego znajdziesz tutaj : Podatek Budowlany w Niemczech: Jak uniknąć, jak odzyskać.
Mechanizm odwrotnego obciążenia
W przypadku usług budowlanych świadczonych przez podwykonawcę na rzecz głównego wykonawcy, który sam świadczy usługi budowlane, zastosowanie ma mechanizm odwrotnego obciążenia. W takim przypadku to nie usługodawca (w tym przypadku podwykonawca), ale usługobiorca (w tym przypadku główny wykonawca) jest zobowiązany do zapłaty podatku VAT i musi odprowadzić go do własnego urzędu skarbowego lub odliczyć w drodze odliczenia podatku naliczonego. Podwykonawca musi wystawić fakturę netto z odniesieniem do mechanizmu odwrotnego obciążenia.
Podsumowując: odpowiedzialność wykonawcy głównego za podwykonawcę w Niemczech staje się coraz bardziej kluczową kwestią w kontekście realizacji projektów zaplanowanych projektów. Wraz z zawiłościami działań zleconych i dynamicznym otoczeniem biznesowym, właściwe zrozumienie oraz skuteczne zarządzanie tym aspektem są nie tylko istotne, ale również niezbędne dla sukcesu projektów. Analiza zakresu i skutków tej odpowiedzialności ukierunkowuje nas na istotne elementy prawa dotyczącego zleceń i usług w Niemczech, które mają bezpośredni wpływ na sposób prowadzenia przedsiębiorstwa. Przedsiębiorstwa muszą być świadome, że skuteczne zarządzanie odpowiedzialnością w relacji z podwykonawcami nie tylko wpływa na bieżący sukces projektów, ale także zabezpiecza ich reputację i stabilność w dłuższej perspektywie czasowej.
